برای روزهای نوروز هر کسی برنامه‌ای دارد و امیدوار است که بتواند از این تعطیلات که همزمان با حال و هوای خوب طبیعت است استفاده کند و تحقق این امید ممکن است برای مبتلایان و خانواده بیماران روانپزشکی همراه با نگرانی‌هایی باشد. به همین دلیل صفحه مشاوره این هفته چاردیواری را به بررسی و مرور مهم ترین نکاتی اختصاص داده‌ایم که این افراد در روزهای نوروز باید به آنها توجه داشته باشند و با همین صفحه ضمن آرزوی شادی و آرامش برای شما در سال جدید، شما همراهان عزیز را تا سال آینده به خدای بزرگ بسپاریم.
شروع بهار و تغییر فصل و باقی ماجرا
تعطیلات نوروز همزمان است با شروع بهار و طولانی شدن روزها و گرم شدن تدریجی هوا نسبت به روزهای فصل زمستان. از طرف دیگر این اتفاقات همراه هستند با تغییر در ساعت خواب و بیداری چرا که بسیاری افراد دیگر مجبور نیستند صبح زود از خواب بلند شوند و می‌توانند تا نیمه‌شب بیدار بمانند. همه این‌ها بعلاوه تغییر ساعت در ابتدای سال می‌تواند سبب تغییراتی در وضعیت بدن و روان انسان شود. البته به طور معمول این تغییرات، بخصوص طولانی شدن روز می‌تواند اثرات ضد افسردگی به همراه داشته باشد اما برای افرادی که سابقه قبلی بیماری روانپزشکی دارند و تحت درمان هستند ممکن است منجر به افزایش احتمال عود بیماری شود. به همین دلیل باید به این افراد توصیه کرد که تمام تلاش خود را بکنند که از تغییرات شدید و ناگهانی در چرخه خواب و بیداری خود اجتناب کنند. این توصیه بویژه برای افرادی که تشخیص اختلال دوقطبی دارند باید جدی تر گرفته شود.
مصرف داروها در تعطیلات نوروزی
بسیار معمول است که بیماران روانپزشکی در طول تعطیل نوروزی به دلایل مختلف اقدام به قطع مصرف داروهای خود بکنند. اکثر افرادی که داروهای خود را قطع می‌کنند علت آن را مسافرت معرفی می‌کنند و می‌گویند فراموش کرده اند داروهای خود را با خود ببرند. بعد هم که به مقصد رسیده‌اند نتوانسته اند داروهای خود را تهیه کنند. چرا که از یک طرف داروخانه‌ها طبق اصول علمی و قانونی امکان دادن دارو بدون نسخه پزشک و در بسیاری موارد روانپزشک را ندارند و از طرف دیگر داروهای روانپزشکی ممکن است داروهای تخصصی باشند و در ایام نوروز داروخانه‌ها معمولا در حد داروهای معمول و بیماری‌های عمومی قادر به تامین داروها هستند و داروخانه‌هایی که داروهای تخصصی را دارند معمولا تعطیل هستند. هموطنانی که عازم سفرهای خارجی هستند باید بدانند که احتمال این که بتوانند داروهای خود را در یک کشور دیگر بیابند بسیار پایین است. به همین خاطر اکیدا توصیه می‌کنیم که داروهایتان را هرکجا می‌روید با خودتان ببرید دقیق، کامل و به مقدار کافی.
البته عده‌ای دیگر هم هستند که علت قطع داروها در ایام نوروز را این باور معرفی می‌کنند که ورود به تعطیلات و رفتن به مسافرت می‌تواند روحیه فرد را بهتر کند و دیگر نیازی به مصرف داروها نداشته باشد. این باور غلط است چرا که گرفتن داروها به صورت ناگهانی از بدن می‌تواند منجر به، به هم خوردن شرایط متعادل بدن شود و حال فرد را دگرگون کند.
به همین دلیل توصیه ما را در مصرف دقیق داروهای روانپزشکی در ایام نوروز برای داشتن تعطیلات آرام فراموش نکنید.
ملال تعطیلات
اکثر افراد در طول تعطیلات نوروز بواسطه سرگرم شدن با فعالیت‌های لذت‌بخش و فاصله گرفتن از روزمرگی روحیه‌شان بهتر می‌شود و از این تعطیلات خاطره خوبی به همراه می‌برند اما تعدادی از افراد، بویژه کسانی که امکان تفریح در ایام نوروز را ندارند یا حمایت و کانون خانواده حمایت‌گری ندارند ممکن است در تعطیلات نوروزی حس خود را آزارنده و خلق و خوی خود را کسل و اندوهگین معرفی کنند. این حالت بویژه با نزدیک شدن به پایان تعطیلات نوروز می‌تواند بیشتر آزارنده باشد. این افراد که معمولا خودشان حال و هوای خود را بهتر از دیگران می‌دانند باید سعی کنند در ایام نوروز سراغ تفریحات سرگرم‌کننده و ساده بروند و اگر امکان دید و بازدید خانواده را ندارند به دوستان خود سر بزنند و سعی کنند کمتر در منزل بمانند. البته خوشبختانه این حالت به طور معمول گذراست و با پایان تعطیلات و شروع فعالیت‌های معمول برطرف می‌شود.
مواظب مصرف مواد باشید
یکی از اتفاقاتی که در ایام نوروز ممکن است بیفتد این است که بویژه افرادی که سابقه قبلی اعتیاد و مشکلات روانپزشکی ناشی از آن دارند در این زمان و با بیکار شدن و برخورد دوباره با دوستان به مصرف مجدد مواد رو بیاورند. این اتفاق می‌تواند منجر به عود مجدد مشکل فرد شود و بدحال شدن فرد به بهم خوردن برنامه تمام خانواده منجر شود. پس به خانواده‌ها و افراد توصیه می‌کنیم که مبادا ایام نوروز بهانه مصرف مواد در فردی که ترک کرده شده و به تجربه نوروزی تلخ برای ایشان منجر شود.
اگر در ایام نوروز مشکلی پیش آمد، چه کنیم؟
بسیاری از افرادی که تحت‌نظر روانپزشک هستند از چند روز پیش از نوروز تا اواسط فروردین معمولا به روانپزشک خود دسترسی ندارند و همین مساله به نگرانی آنها منجر می‌شود. از طرف دیگر به دلایلی که در بالا آمد ممکن است یک بیمار روانپزشکی در طول تعطیلات با مشکلی مواجه شود که نیازمند ویزیت شدن توسط روانپزشک باشد. خبر خوب برای بیماران روانپزشکی و خانواده آنها این است که بیمارستان‌های روانپزشکی در سراسر کشور و بویژه در شهرهای بزرگ در تمام طول تعطیلات نوروزی یا روانپزشک مقیم دارند یا یک دستیار تخصصی روانپزشکی در آنها حضور دارد و در صورت بروز هر مشکلی می‌توانند به این مراکز مراجعه کنند و درمان‌های تخصصی روانپزشکی دریافت کنند تا با بهبود بیمار، بتوانند از ادامه تعطیلات لذت ببرند.
دکتر محمدرضا شالبافان - روانپزشک و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران
